Zawał serca to stan zagrożenia życia, który wymaga natychmiastowego działania. W jego trakcie dochodzi do niedokrwienia mięśnia sercowego spowodowanego zablokowaniem przepływu krwi w tętnicach wieńcowych. Brak szybkiej pomocy może prowadzić do trwałego uszkodzenia serca lub śmierci. Rozpoznanie pierwszych objawów i umiejętne udzielenie pomocy mogą znacząco zwiększyć szanse poszkodowanego na przeżycie. W tym artykule omówimy, jakie kroki należy podjąć, gdy mamy do czynienia z osobą wykazującą objawy zawału serca.

Jak rozpoznać objawy zawału serca?

Rozpoznanie zawału serca może być trudne, ponieważ objawy różnią się w zależności od wieku, płci i stanu zdrowia osoby. Warto jednak znać najczęstsze symptomy, aby niezwłocznie zareagować w przypadku ich wystąpienia.

Objawy typowe dla zawału serca

1. Ból w klatce piersiowej
   • Jest to najbardziej charakterystyczny objaw. Ból ma charakter uciskowy, piekący lub rozpierający i często opisywany jest jako uczucie „ciężaru na klatce piersiowej”. Może promieniować do lewego ramienia, szyi, żuchwy, pleców lub brzucha.
2. Duszność
   • Osoba może mieć trudności z oddychaniem, co wynika z niedostatecznego dotlenienia organizmu.
3. Zawroty głowy lub utrata przytomności
   • Zawał serca często powoduje obniżenie ciśnienia krwi, co prowadzi do zawrotów głowy, osłabienia lub omdlenia.
4. Zimne poty
   • Intensywne pocenie się, szczególnie w połączeniu z bólem w klatce piersiowej, jest charakterystycznym objawem.
5. Nudności i wymioty
   • Objawy te mogą wystąpić zwłaszcza u kobiet, u których symptomy zawału często różnią się od typowych dla mężczyzn.

Nietypowe objawy u niektórych grup

1. Kobiety
   • U kobiet zawał serca częściej objawia się ogólnym zmęczeniem, bólem pleców, niestrawnością lub dusznością, a ból w klatce piersiowej może być mniej intensywny.
2. Osoby starsze i diabetycy
   • Objawy mogą być bardziej subtelne, np. niewielki dyskomfort w klatce piersiowej lub ogólne osłabienie.

Pierwsze kroki w przypadku zawału serca

1. Zapewnienie bezpieczeństwa

• Sprawdź otoczenie
  • Upewnij się, że zarówno ty, jak i poszkodowany jesteście w bezpiecznym miejscu, z dala od ruchu ulicznego czy innych zagrożeń.
• Utrzymanie spokoju
  • Twoje opanowanie pomoże osobie poszkodowanej, która prawdopodobnie czuje silny lęk. Mów spokojnym, pewnym głosem.

2. Wezwij pomoc medyczną

• Zadzwoń pod numer alarmowy 112 lub 999
  • Podaj operatorowi wszystkie kluczowe informacje: wiek poszkodowanego, opis objawów oraz miejsce zdarzenia.
• Nie odkładaj telefonu
  • Zostań na linii, jeśli operator poprosi o dodatkowe szczegóły lub instrukcje.

3. Ułóż poszkodowanego w pozycji półsiedzącej

• Pomóż osobie usiąść w pozycji półsiedzącej, z uniesionym tułowiem i podpartymi plecami. Taka pozycja odciąża serce i ułatwia oddychanie.

4. Podaj aspirynę (jeśli dostępna)

• Podaj jedną tabletkę aspiryny (300 mg)
  • Upewnij się, że osoba nie ma przeciwwskazań do jej zażycia (np. alergii). Aspiryna pomaga rozrzedzić krew i zmniejszyć ryzyko dalszego zablokowania tętnicy.

5. Monitoruj stan poszkodowanego

• Oceń oddech i świadomość
  • Jeśli osoba traci przytomność, sprawdź, czy oddycha. W przypadku braku oddechu należy natychmiast rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową (RKO).

Postępowanie w przypadku utraty przytomności

Jeśli osoba z objawami zawału serca straci przytomność, należy niezwłocznie podjąć działania ratunkowe. Każda minuta opóźnienia w resuscytacji znacząco zmniejsza szanse na przeżycie.

1. Sprawdź oddech

• Odchyl głowę poszkodowanego do tyłu i sprawdź, czy klatka piersiowa się unosi oraz czy wyczuwalny jest przepływ powietrza.

2. Rozpocznij RKO

• Wykonaj 30 uciśnięć klatki piersiowej
  • Umieść dłonie na środku klatki piersiowej poszkodowanego i uciskaj na głębokość 5–6 cm z częstotliwością około 100–120 uciśnięć na minutę.
• Wykonaj 2 oddechy ratownicze
  • Zatkaj nos poszkodowanego, szczelnie obejmij jego usta i wdmuchnij powietrze. Obserwuj, czy klatka piersiowa się unosi.

3. Użyj AED (Automatycznego Defibrylatora Zewnętrznego), jeśli dostępny

• Urządzenie AED jest intuicyjne w obsłudze. Postępuj zgodnie z instrukcjami głosowymi urządzenia.

Postępowanie po przybyciu pomocy medycznej

Kiedy na miejsce zdarzenia przybędą służby medyczne, należy udzielić im szczegółowych informacji o stanie poszkodowanego oraz podjętych krokach. Odpowiednia komunikacja z ratownikami medycznymi może przyspieszyć diagnozę i dalsze działania ratujące życie.

1. Przekazanie informacji zespołowi ratowniczemu

• Opis objawów
  • Opisz dokładnie, jakie objawy wystąpiły, kiedy się zaczęły i czy ich intensywność się zmieniała.
• Podjęte działania
  • Poinformuj o wszystkich krokach, jakie zostały podjęte, np. podaniu aspiryny, wykonaniu resuscytacji krążeniowo-oddechowej (RKO) lub użyciu automatycznego defibrylatora zewnętrznego (AED).
• Historia medyczna
  • Jeśli poszkodowany jest znany jako osoba z problemami kardiologicznymi, przekaż informacje o jego historii medycznej, np. wcześniejsze zawały, przyjmowane leki czy inne schorzenia.

2. Wsparcie psychiczne dla poszkodowanego

Nawet po przybyciu pomocy medycznej należy nadal wspierać osobę poszkodowaną. Utrzymuj kontakt werbalny, zapewniając ją, że pomoc już jest na miejscu i że wszystko jest pod kontrolą.

3. Obserwowanie i monitorowanie stanu

Jeśli poszkodowany jest przytomny, kontynuuj monitorowanie jego oddechu i tętna, aż do przejęcia opieki przez profesjonalistów. W przypadku pogorszenia stanu, ponownie przystąp do RKO zgodnie z wcześniejszymi wytycznymi.

Dalsza opieka nad osobą po zawale serca

Po udzieleniu pierwszej pomocy kluczowe jest zapewnienie odpowiedniej opieki poszkodowanemu w szpitalu i wsparcia w okresie rekonwalescencji. Warto znać podstawowe informacje dotyczące leczenia i rehabilitacji osób po zawale serca, aby lepiej zrozumieć, jak można pomóc.

1. Diagnoza i leczenie w szpitalu

• Angiografia wieńcowa
  • Wykonywana w celu zidentyfikowania miejsca i zakresu blokady w tętnicach wieńcowych.
• Leczenie farmakologiczne
  • Zazwyczaj podaje się leki przeciwzakrzepowe, beta-blokery, statyny i inne preparaty wspomagające funkcję serca.
• Zabiegi interwencyjne
  • W przypadku poważnego zablokowania przepływu krwi może być konieczne przeprowadzenie angioplastyki wieńcowej (rozszerzenie zwężonej tętnicy) lub założenie stentu.

2. Rehabilitacja po zawale serca

Rehabilitacja kardiologiczna to kluczowy element powrotu do zdrowia po zawale. Składa się z trzech głównych etapów:

• Etap szpitalny
  • W tym okresie pacjent jest pod ścisłą kontrolą lekarzy, a rehabilitacja skupia się na stopniowym przywracaniu sprawności fizycznej.
• Etap wczesnej rekonwalescencji
  • Po wypisie ze szpitala pacjent uczestniczy w zorganizowanych programach rehabilitacyjnych, które obejmują ćwiczenia fizyczne, edukację zdrowotną i wsparcie psychologiczne.
• Etap długoterminowy
  • Pacjent wraca do codziennego życia, jednak powinien regularnie kontrolować stan zdrowia, stosować zalecenia lekarza i dbać o aktywność fizyczną.

Zapobieganie zawałom serca

Najlepszym sposobem radzenia sobie z zawałem serca jest jego zapobieganie. Wprowadzenie zdrowych nawyków może znacząco zmniejszyć ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.

1. Zdrowa dieta

• Ograniczenie tłuszczów nasyconych i trans
  • Tłuszcze te mogą zwiększać poziom „złego” cholesterolu LDL, który przyczynia się do powstawania blaszek miażdżycowych.
• Spożywanie produktów bogatych w błonnik
  • Owoce, warzywa, pełnoziarniste produkty zbożowe i orzechy wspierają zdrowie serca.
• Zredukowanie spożycia soli
  • Nadmiar soli zwiększa ryzyko nadciśnienia, które jest jednym z głównych czynników ryzyka zawału.

2. Regularna aktywność fizyczna

Ćwiczenia aerobowe, takie jak szybki marsz, jazda na rowerze czy pływanie, wspierają zdrowie układu krążenia i pomagają utrzymać odpowiednią masę ciała.

3. Rzucenie palenia

Nikotyna i inne toksyny zawarte w dymie papierosowym zwiększają ryzyko miażdżycy i zawałów serca. Rzucenie palenia to jeden z najważniejszych kroków w profilaktyce chorób serca.

4. Regularne badania lekarskie

• Pomiar ciśnienia krwi i poziomu cholesterolu
  • Regularne badania pozwalają wcześnie wykryć problemy i wdrożyć odpowiednie leczenie.
• Monitorowanie poziomu cukru we krwi
  • Cukrzyca to jeden z czynników ryzyka zawału serca, dlatego jej kontrola jest kluczowa.