Wędrówki górskie to nie tylko wspaniałe przygody, ale również wyzwania, które niosą za sobą ryzyko urazów i innych nagłych sytuacji. W górach, ze względu na trudny teren, zmieniające się warunki atmosferyczne oraz odosobnienie, odpowiednia wiedza na temat pierwszej pomocy jest niezbędna. Choć wielu turystów ma nadzieję, że nie będzie musiało jej stosować, ważne jest, aby wiedzieć, jak zachować zimną krew w sytuacji kryzysowej i jak pomóc osobie poszkodowanej. W artykule tym przedstawimy najistotniejsze zasady udzielania pierwszej pomocy w górach oraz omówimy podstawowe sytuacje, z którymi można się spotkać podczas górskich wędrówek.

Przygotowanie do wyjścia na szlak

Zanim wybierzemy się na wędrówkę w góry, kluczowe jest odpowiednie przygotowanie – nie tylko fizyczne, ale także pod kątem ewentualnych sytuacji kryzysowych. Zanim ruszymy w góry, warto sprawdzić prognozę pogody, zaplanować trasę i poinformować kogoś bliskiego o planowanej wyprawie. Ważne jest, aby zabrać ze sobą odpowiedni sprzęt, w tym apteczkę pierwszej pomocy. Podstawowe wyposażenie apteczki powinno obejmować bandaże, plastry, środek antyseptyczny, chusty, rękawiczki ochronne oraz nożyczki. Warto też mieć przy sobie leki, które mogą być potrzebne, np. przeciwbólowe czy przeciwhistaminowe w przypadku reakcji alergicznych.

Innym elementem przygotowań jest zapoznanie się z technikami udzielania pierwszej pomocy, które mogą być nieocenione w sytuacji, gdy nasza pomoc będzie niezbędna. Często w górach zdarzają się kontuzje takie jak skręcenia, złamania czy oparzenia, a wiedza, jak odpowiednio zareagować, może pomóc w stabilizacji sytuacji do momentu przybycia pomocy medycznej. Warto więc przed wyjściem na szlak przejść kurs pierwszej pomocy, który uczy nie tylko podstawowych zasad, ale także bardziej zaawansowanych umiejętności, jak np. resuscytacja krążeniowo-oddechowa.

Najczęstsze wypadki w górach

W górach turyści mogą spotkać się z wieloma rodzajami urazów i kontuzji. Jednym z najczęstszych problemów są upadki, które mogą prowadzić do złamań, zwichnięć lub skręceń. Niezależnie od tego, czy upadek jest wynikiem poślizgnięcia się na kamieniu, czy upadku na stromym zboczu, konieczne jest szybkie ocenienie sytuacji i ustalenie, czy kontuzjowany jest w stanie kontynuować wędrówkę, czy wymaga pomocy.

Innym częstym przypadkiem w górach jest hipotermia, zwłaszcza w chłodniejsze dni, gdy turyści nie są odpowiednio ubrani lub zostaną wystawieni na zimno przez dłuższy czas. Objawy hipotermii mogą obejmować drżenie ciała, dezorientację, osłabienie i w skrajnych przypadkach utratę przytomności. Należy niezwłocznie działać, ogrzewając poszkodowanego i zapewniając mu ciepło.

Kolejnym niebezpieczeństwem jest odwodnienie oraz udar cieplny. W okresie letnim, szczególnie w wyższych partiach gór, może dojść do odwodnienia, zwłaszcza przy intensywnym wysiłku fizycznym. Objawy to suchość w ustach, zawroty głowy, zmęczenie i ciemny mocz. Należy pamiętać, aby pić wodę regularnie, szczególnie w czasie długich wędrówek w gorących warunkach.

Jak udzielać pierwszej pomocy w górach?

Kiedy zdarzy się wypadek, kluczowym elementem jest szybka reakcja. Przede wszystkim należy ocenić stan poszkodowanego i sprawdzić, czy nie zagraża mu żadne inne niebezpieczeństwo, takie jak np. burza czy osuwiska. Jeśli to możliwe, należy zapewnić poszkodowanemu bezpieczeństwo, np. przenosząc go w bezpieczne miejsce, z dala od niebezpieczeństwa. Jeżeli osoba jest przytomna, warto zapytać o jej samopoczucie i ustalić, co dokładnie się wydarzyło. W przypadku utraty przytomności lub innych poważnych urazów, pierwszym krokiem jest wezwanie pomocy.

W sytuacjach takich jak złamania lub zwichnięcia, niezbędne jest odpowiednie unieruchomienie uszkodzonej kończyny. Używając materiałów dostępnych w apteczce, np. bandaży czy chust, należy zadbać o to, by nie dopuścić do dalszych uszkodzeń. W przypadku złamań kości długich, takich jak noga, ważne jest, by unieruchomić całą kończynę w jej naturalnej pozycji.

W przypadku urazów głowy lub kręgosłupa, konieczne jest jak najdokładniejsze unieruchomienie poszkodowanego i unikanie wszelkich ruchów, które mogłyby pogłębić kontuzję. Jeśli poszkodowany jest przytomny, warto uspokoić go i nie pozwolić na wykonywanie gwałtownych ruchów.

Podstawowe zasady bezpieczeństwa w górach

Przestrzeganie zasad bezpieczeństwa jest kluczowe dla uniknięcia wielu wypadków w górach. Zanim wyruszymy na szlak, warto zapoznać się z oznakowaniem szlaków turystycznych i sprawdzić, czy są one odpowiednie do naszego poziomu kondycji. Należy unikać samotnych wędrówek, szczególnie w mniej popularnych miejscach, a także zadbać o odpowiednie wyposażenie, takie jak mapa, kompas czy GPS. Przygotowanie na zmienne warunki atmosferyczne i ubranie się w odpowiednią odzież to podstawa.

Również kluczowe jest utrzymywanie odpowiedniego tempa marszu – nie należy forsować się, a przerwy na odpoczynek powinny być częścią planu wędrówki. Warto również pamiętać o tym, by nie pozostawiać śmieci na szlaku i dbać o ochronę środowiska naturalnego.

Złamania i skręcenia

Złamanie kości lub skręcenie stawu to jedne z najczęstszych urazów w górach. W przypadku złamań, szczególnie w górskich warunkach, bardzo ważne jest unieruchomienie uszkodzonej kończyny, by zapobiec dalszym uszkodzeniom. Złamanie kończyny należy unieruchomić za pomocą dostępnych materiałów – na przykład bandaży, sztywnych elementów (np. gałęzi) i chust, które można wykorzystać jako improwizowane ortezy. W przypadku złamania kości długich, takich jak noga, ważne jest, aby nie ruszać poszkodowanego zbyt gwałtownie i nie próbować ustawiać złamanej kości na miejscu.

Jeśli to możliwe, należy podnieść uszkodzoną kończynę, aby zmniejszyć obrzęk i ból. Warto również stosować okłady zimne lub chłodne opaski, które złagodzą ból oraz zmniejszą stan zapalny. W miarę możliwości, poszkodowanego należy jak najszybciej dostarczyć do najbliższego punktu, gdzie będzie można udzielić mu fachowej pomocy medycznej.

W przypadku skręceń, szczególnie jeśli staw jest opuchnięty, warto zastosować zasadę R.I.C.E., czyli:

• Rest (Odpoczynek) – unikać obciążania skręconego stawu,
• Ice (Lód) – stosować okłady z lodu na kontuzjowane miejsce przez 20 minut co 2-3 godziny,
• Compression (Ucisk) – nałożyć opaskę uciskową, aby zmniejszyć obrzęk,
• Elevation (Uniesienie) – trzymać kontuzjowaną część ciała w górze, aby zmniejszyć opuchliznę.

Poparzenia i oparzenia

W górach nie rzadko dochodzi do poparzeń, zwłaszcza jeśli wędrujemy w wysokich temperaturach lub jeśli korzystamy z ognisk, kuchenek turystycznych czy innego sprzętu. W takich przypadkach pierwsza pomoc powinna koncentrować się na jak najszybszym ochłodzeniu poparzonego miejsca, aby zapobiec dalszemu rozprzestrzenianiu się uszkodzeń skóry.

W pierwszej kolejności należy ochłodzić poparzone miejsce chłodną (ale nie lodowatą) wodą przez kilka minut. Unikać polewania dużych powierzchni ciała, by nie doprowadzić do szoku. Następnie, na poparzoną skórę można nałożyć sterylny opatrunek, by zapobiec zakażeniu. W sytuacjach poważniejszych poparzeń, takich jak oparzenia III stopnia, konieczna będzie natychmiastowa pomoc medyczna.

Krwawienie i rana

W przypadku krwawienia, szczególnie gdy rana jest głęboka lub zlokalizowana w miejscu trudno dostępnym, konieczne jest natychmiastowe podjęcie działań mających na celu zatamowanie krwotoku. Pierwszym krokiem jest użycie czystych materiałów – najlepiej bandaży, gazików lub chust, które należy przyłożyć do rany, a następnie ucisnąć w celu zatrzymania krwawienia. W przypadku krwotoku z dużych naczyń krwionośnych (np. tętniczych) konieczne może być założenie opaski uciskowej powyżej rany.

Jeśli krwawienie jest duże, warto unikać zbytniego poruszania poszkodowanym, by nie powodować dalszego osłabienia organizmu i utraty krwi. W razie potrzeby należy utrzymywać ranę w pozycji wyższej, np. podnosić kończynę, co może pomóc w zmniejszeniu przepływu krwi w danym miejscu.

W przypadku rany, która może prowadzić do infekcji, należy zadbać o czystość. Jeśli dostępne są środki dezynfekujące, należy je użyć przed nałożeniem opatrunku. Należy także monitorować stan poszkodowanego, by sprawdzić, czy nie występują objawy wstrząsu lub zatrucia, które mogą być wynikiem zbyt dużej utraty krwi lub zanieczyszczenia rany.

Zasady postępowania w trudnych warunkach atmosferycznych

W górach warunki atmosferyczne mogą zmieniać się gwałtownie, co ma duży wpływ na bezpieczeństwo turystów. W przypadku trudnych warunków atmosferycznych, takich jak silny wiatr, deszcz, burze czy mgła, kluczowe jest utrzymanie spokoju i odpowiednia reakcja.

W przypadku burzy należy jak najszybciej udać się do najbliższego schroniska lub bezpiecznego miejsca, najlepiej chronionego przed wiatrem i piorunami. Unikać należy przebywania w miejscach otwartych, takich jak szczyty górskie czy skaliste przestrzenie, ponieważ są one bardziej narażone na uderzenia piorunów.

Jeśli występuje silny wiatr, należy starać się znaleźć schronienie lub schować się za dużymi, solidnymi obiektami, takimi jak duże kamienie, drzewa czy struktury, które mogą stanowić ochronę przed wiatrem. W deszczu istotne jest, aby zachować suchą odzież i starać się nie przemoczyć. Zimne i mokre warunki zwiększają ryzyko wystąpienia hipotermii.

Jak reagować w przypadku kontuzji i urazów?

W przypadku kontuzji i urazów w górach szybka reakcja może zapobiec poważniejszym skutkom. W zależności od rodzaju urazu, pierwsza pomoc w górach będzie się różnić. Dlatego warto poznać różne scenariusze i wiedzieć, jak reagować, by maksymalnie pomóc poszkodowanemu, zanim dotrze pomoc profesjonalna.