Burze. W czasach intensywnych zjawisk pogodowych będących wynikiem zmian klimatycznych jest ich szczególnie dużo. Podczas burzy pojawiają się wyładowania elektryczne o bardzo dużym natężeniu, co przejawia się widocznymi na nieboskłonie błyskawicami. Pioruny są zjawiskiem bardzo niebezpiecznym i mogą być przyczyną ofiar śmiertelnych. Jak rozpoznać, że człowiek został porażony piorunem i co zrobić, aby nie doszło do najgorszego?

Natężenie prądu w przeciętnej błyskawicy wynosi 10-20 tys. amperów, a powietrze, w którym płynie osiąga temperaturę 30 tys. st. C, czyli pięć razy wyższą niż występująca na Słońcu. Powietrze wtedy gwałtownie zwiększa swoją objętość i w celu wyrównania ciśnień rozszerza się na wszystkie strony z ponaddźwiękową prędkością. To siła dziesięć razy większa niż ciśnienie atmosferyczne!

Porażenie piorunem oznacza bardzo szybki przepływ prądu o wysokiej energii przez ciało ludzkie do ziemi. Powstająca fala uderzeniowa, którą słyszymy jako głośny huk, trzask czy dudnienie, odrzuca człowieka na odległość od kilku do kilkunastu metrów. W Polsce rocznie notuje się od kilkunastu do kilkudziesięciu śmiertelnych porażeń piorunem.

Oparzenia elektryczne

Tak wysoka energia powoduje powstawanie głębokich oparzeń, nawet gdy piorun uderzy tuż obok nas. W przypadku porażenia piorunem do śmierci dochodzi z powodu zatrzymania krążenia i oddechu. To efekt oddziaływania prądu stałego o bardzo dużym napięciu. Może on zadziałać na układ krążenia w mechanizmie podobnym do defibrylacji lub wywołać obrażenia układu nerwowego.

Najbardziej narażone na porażenie prądem są mózg i serce. U osób poszkodowanych obserwuje się m.in. zaburzenia świadomości, zaburzenia widzenia, objawy wstrząsu różnego typu, oparzenia często mające formę wzorzystych wykwitów, powikłania neurologiczne mogące skutkować długotrwałą niezdolnością do pracy, zaćmę oraz zaburzenia funkcji poznawczych i zmiany osobowości.

Na skutek błysku i grzmotu może dojść do chwilowej lub całkowitej utraty wzroku i słuchu. Innymi możliwymi dolegliwościami są zmiany urazowe tkanek, mięśni i wiązadeł. Osoby rażone tracą przytomność, a po wybudzeniu nie pamiętają wypadku. Porażenie piorunem może również wywołać drgawki i obrzęk płuc. Czasami gwałtowny skurcz mięśni spowodowany porażeniem jest tak duży, że od jego siły pękają kości.

Wezwanie pomocy

W przypadku porażenia piorunem właściwe udzielenie pierwszej pomocy może uratować życie osobie poszkodowanej. Ważne jest przede wszystkim szybkie działanie. Na wstępie sprawdź, czy poszkodowany jest przytomny i oddycha. Wezwij pogotowie ratunkowe. Jeśli kontrola czynności życiowych zakończyła się niepomyślnie, konieczna jest resuscytacja krążeniowo-oddechowa, która powinna być kontynuowana do przybycia ratowników.

W tym celu kładziemy poszkodowanego na twardym podłożu i rozpoczynamy uciskanie klatki piersiowej trzydzieści razy (na środku klatki piersiowej kładziemy splecione obie dłonie i uciskamy nadgarstkami na głębokość 5-6 cm). Następnie wykonujemy dwa wdechy i powtarzamy trzydzieści uciśnięć klatki piersiowej.

Konieczne jest również opatrzenie ewentualnych złamań lub oparzeń. Ślady oparzenia należy schłodzić zimną wodą przez pięć minut i przyłożyć opatrunek osłonowy. W przypadku podejrzenia złamań powinniśmy unieruchomić uszkodzoną kończynę. Wbrew dość powszechnej opinii o możliwości tzw. powtórnego porażenia, dotykanie osoby poszkodowanej nie jest dla nas niebezpieczne. Bezpieczne jest również korzystanie z telefonów komórkowych podczas burzy.

Wezwanie pogotowia po porażeniu piorunem jest niezbędne, gdy osoba porażona piorunem jest nieprzytomna i nie oddycha lub ma inne poważne objawy, takie jak drgawki czy omdlenie. Aby prawidłowo wezwać pogotowie, wybierz numer alarmowy 112 lub 999, podaj dokładną lokalizację miejsca zdarzenia, opisz sytuację, wskazując, że doszło do porażenia piorunem, a także stan poszkodowanego.

Zapobieganie wypadkom

Po przekazaniu niezbędnych informacji telefonicznych czekaj na dalsze instrukcje od dyspozytora. Kontynuuj resuscytację krążeniowo-oddechową do momentu przybycia pomocy medycznej lub do chwili, gdy poszkodowany zacznie samodzielnie oddychać, poruszy się lub pojawią się inne oznaki powrotu czynności życiowych.

Jeśli poszkodowany oddycha, ułóż go w pozycji bocznej ustalonej, o ile nie występują przeciwwskazania. Monitoruj stan poszkodowanego do przybycia pomocy medycznej, dzięki której możliwa będzie bezpieczna ewakuacja z miejsca zdarzenia.

Podczas burzy należy unikać otwartego terenu oraz bliskości drzew, słupów i innych wysokich, odizolowanych obiektów. Na porażenie piorunem jesteśmy narażeni przebywając kilkadziesiąt czy nawet kilkaset metrów od miejsca, gdzie istnieje ryzyko uderzenia. Unikaj przebywania w pobliżu grzbietów górskich. Jeśli przebywasz w wodzie, natychmiast wyjdź. Nie używaj telefonów przewodowych oraz nie dotykaj instalacji sanitarnych.

Zabezpieczenie terenu

Jeżeli jesteś na otwartej przestrzeni bez możliwości schronienia, kucnij na ziemi z zetkniętymi kolanami i kostkami. Unikaj kontaktu z wodą, metalem i innymi przewodnikami, zachowaj kilkumetrową odległość od przebywających z tobą osób. Możesz również usiąść na plecaku czy płóciennej torbie, gdyż nie przewodzą prądu. Postaraj się zdjąć z siebie wszystkie metalowe przedmioty.

Gdy jesteś w pobliżu budynku, wejdź do środka i zamknij okna oraz drzwi. Unikaj kontaktu z metalowymi przedmiotami oraz urządzeniami elektrycznymi. Jeżeli burza zastanie cię w samochodzie, pozostań w środku i nie dotykaj metalowych elementów pojazdu. Opony nie zapewniają ochrony przed piorunami, ale metalowa konstrukcja auta może rozproszyć ładunek elektryczny.